ព្រះបរសុរាម

ព្រះបរសុរាម គឺជាអវតារមួយក្នុងចំណោមអវតារជាច្រើនទៀតនៃព្រះវិស្ណុ នៅក្នុងជំនឿព្រហ្មញ្ញសាសនា។ គេស្គាល់ព្រះអង្គថា ជាព្រាហ្មណ៍អ្នកចម្បាំង ដែលព្រះហស្តមានកាន់ពូថៅជាអាវុធដ៏សំខាន់។ ព្រះអាទិទេពអង្គនេះ ចាប់ផ្តើមមានអ្នកប្រណិប័តន៍ និងមានឥទ្ធិពលដំបូងនាសម័យហ្វូណន ពោល គឺជាពេលដែលខ្មែរកំពុងគោរពនិកាយវៃស្នវយ៉ាងជ្រាលជ្រៅបំផុត។ តើបដិមាព្រះបរសុរាមនៅក្នុងសិល្បៈខ្មែរមានលក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ?

ព្រះបរសុរាម ជាអវតារនៃព្រះវិស្ណុ ដែលបានចាប់កំណើតលើផែនដី ដើម្បីរៀបចំសណ្តាប់ធ្នាប់សង្គមឡើងវិញ ដោយការដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើវណ្ណៈក្សត្រដែលបានក្លាយជាមនុស្សអាក្រក់ និងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅលើវណ្ណព្រាហ្មណ៍ និងប្រជាជនទូទៅ។ ទ្រង់ គឺជាបុត្ររបស់ឥសីម្នាក់ឈ្មោះ “ជមទគ្នី” និងនាងរេនុក ពោល គឺអ្នកដែលកើតនៅក្នុងវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍។ ទ្រង់ទទួលបានពូថៅដ៏មានមហិទ្ធិឫទ្ធិមួយពីព្រះឥសូរ បន្ទាប់ពីទ្រង់បានធ្វើតបធម៌ជាច្រើនឆ្នាំ។ ព្រះនាមរបស់ទ្រង់ “បរសុរាម” គឺមានន័យថា “រាមដែលកាន់ពូថៅ” ពោល គឺជាព្រះនាមដែលហៅភ្ជាប់ទៅនឹងអាវុធដែលទ្រង់កាន់។ ទេវកថាដ៏គួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍របស់ព្រះបរសុរាមមួយបានរៀបរាប់ថា ទ្រង់បានសម្លាប់មាតារបស់ខ្លួនដោយការកាត់ក្បាលតាមបញ្ជារបស់បិតារបស់ទ្រង់ ដោយសារតែមាតារបស់ទ្រង់មិនមានសេចក្តីស្មោះត្រង់។ ប៉ុន្តែ ទ្រង់បានសុំពរពីបិតារបស់ទ្រង់វិញ ដើម្បីឱ្យប្រោសមាតារបស់ទ្រង់ឱ្យរស់រានឡើងវិញ។ រឿងទេវកថាមួយទៀតរៀបរាប់ថា ព្រះបរសុរាមបានប្រើប្រាស់ពូថៅទិព្វរបស់ទ្រង់ ក្នុងការសម្លាប់ស្តេចកំណាចមួយអង្គមានព្រះហស្ត១០០០ ដែលមានព្រះនាមថា “កាត៌វិរ្យអជ៌ន” ដោយសារតែខឹងសម្បារនឹងស្តេចកំណាចនេះបានលួចយកគោទិព្វ (កាមធេនុ)  របស់បិតារបស់ទ្រង់។ ព្រមជាមួយគ្នានេះ ដោយសារតែមិនពេញចិត្តនឹងវណ្ណៈក្សត្រ ព្រះបរសុរាម បានស្បថថានឹងកម្ចាត់វណ្ណៈក្សត្រពីភពផែនដីចំនួន ២១ ដង ដើម្បីរៀបចំសណ្តាប់ធ្នាប់ស្ថានមនុស្សឱ្យមានសីលធម៌ល្អឡើងវិញ។ បើនៅក្នុងទេវកថាដ៏ល្បីល្បាញ “រាមាយណ” ព្រះបរសុរាមបានខឹងសម្បារនឹងព្រះរាមដែលបានកាច់បំបាក់ធ្នូរបស់ព្រះឥសូរក្នុងពិធីអភិសេករបស់ព្រះនាងសិតា។ ក្រោយមក ទើបទ្រង់ដកខ្លួនចេញឆ្ងាយវិញ ដោយសារតែដឹងថា ព្រះរាម គឺជាអវតាររបស់ព្រះវិស្ណុដូចទ្រង់ដែរ។

នៅក្នុងសិល្បៈខ្មែរ បដិមាព្រះបរសុរាម គេឃើញដំបូងគេនៅក្នុងរចនាបថភ្នំដា (ស.វ.ទី៦) ពោល គឺជាបដិមាទោលសាងឡើងអំពីថ្ម និងរកឃើញនៅភ្នំដា (រូបលេខ១-៣)។ បដិមានេះមានកម្ពស់ ១៧៥,៥ សង់ទីម៉ែត្រ ទទឹងដងខ្លួនប្រវែង ៥៨,៥ សង់ទីម៉ែត្រ និងកម្រាស់ប្រវែង ៤១,៥ សង់ទីម៉ែត្រ និងមានលេខបញ្ជី Ka.1608 / B.729 / B. 31.6។ សិល្បករឆ្លាក់ព្រះអង្គ កំពុងឈរនៅលើជើងទម្រមួយក្នុងលក្ខណៈជា “អភង្គ” ពោល គឺសំដៅលើទម្រង់ឈរដែលកាច់ចង្កេះពត់ពែន ឬអែនអនក្នុងកម្រិតតិចតួច តំណាងឱ្យភាពស្ងប់ស្ងាត់ និងភាពទន់ភ្លន់។ បដិមានេះមានព្រះហស្តពីរ ដែលព្រះហស្តស្តាំកាន់ផ្លែពូថៅ។ រីឯព្រះភក្រ្តវិញ សិល្បករឆ្លាក់មានរាងមូល ព្រះកាណ៌វែង ព្រះនេត្របិទ បបូរមាត់ក្រាស់ និងមានសក់រួញស្រដៀងទៅនឹងព្រះកេសព្រះពុទ្ធរូបដែរ។ គួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ សំពត់បដិមានេះតុបតែងជាទម្រង់រចនាបថភ្នំដា “ក” ដោយស្លៀកសំពត់ខ្លី មានភ្លីចេញពីប្រភពតែមួយ ជាយសំពត់ញាត់ចូលក្នុងខ្សែក្រវ៉ាត់មូលតូចឆ្មារនិងមានក្បាលខ្សែក្រវ៉ាត់រាងមូល ហើយនៅពីខាងមុខមានជាយផ្នត់ធ្លាក់សំយ៉ុង។

លុះមកដល់សម័យអង្គរ គេបានរកឃើញបដិមាព្រះបរសុរាមជាច្រើន ដែលភាគច្រើនសាងអំពីសំរឹទ្ធ។ តួយ៉ាងដូចជា ​បដិមាព្រះបរសុរាមរកឃើញនៅស្លាសំរោង ខេត្តតាកែវ (ស.វ.ទី១១-១២) កំពុងដាក់តាំងបង្ហាញនៅសារមន្ទីរជាតិកម្ពុជា (លេខសម្គាល់ គ.5477) ជាប្រភេទបដិមាឈរក្នុងទម្រង់ត្រង់ មានព្រះហស្តស្តាំកាន់ពូថៅ និងព្រះហស្តឆ្វេងដាក់លាតផ្ញារឡើងលើ (រូបលេខ៤-៦)។ បដិមាមួយអង្គទៀត មានប្រភពរកឃើញមិនច្បាស់លាស់ តែប្រហែលមកពីបុរាណនៅជាប់ន្លេមេគង្គ (ស.វ.ទី១២?) កំពុងដាក់តាំងបង្ហាញនៅសារមន្ទីរជាតិកម្ពុជាដូចគ្នា (លេខសម្គាល់ គ.3455) ជាប្រភេទបដិមាព្រះបរសុរាមមានព្រះហស្តខាងស្តាំកំពុងកាន់ពូថៅ ដោយផ្លែពូថៅដាក់នៅលើស្មា និងកំពុងអង្គុយក្នុងកាយវិការមហារាជលីលាសន ពោល គឺសំដៅដល់ការអង្គុយដោយដាក់ជើងស្តាំបញ្ឈរជង្គង់ ជើងឆ្វេងដាក់រាបស្មើ តំណាងឱ្យការបន្ធូរអារម្មណ៍ និងអំណាចដ៏អស្ចារ្យក្នុងភាពជាធំ (រូបលេខ៧)។ បដិមាព្រះបរសុរាមធ្វើអំពីសំរឹទ្ធមួយអង្គទៀត ប្រហែលមានប្រភពមកពីតំបន់អង្គរ (ស.វ.ទី១៣?) កំពុងដាក់តាំងបង្ហាញនៅសារមន្ទីរជាតិកម្ពុជា (លេខសម្គាល់ គ.2775) ជាបដិមាមានកាយវិការអង្គុយដូចរូបលេខ៧ដែរ ប៉ុន្តែកាន់ពូថៅបញ្ឈរឡើងលើ (រូបលេខ៨-៩)។ ជារួមមក យើងអាចទាញសេចក្តីសន្និដ្ឋានថា នៅដំណាក់កាលដំបូងក្នុងអំឡុងពេលដែលខ្មែរកំពុងគោរពប្រណិប័តន៍និកាយវៃស្នវខ្លាំងក្លា ការគោរពប្រតិបត្តិចំពោះព្រះបរសុរាមក៏មានសកម្មភាពដូចគ្នា ពោល ដូចឃើញមានបដិមាព្រះបរសុរាមធ្វើអំពីថ្មដែលរកឃើញនៅភ្នំដាជាតឹកតាងស្រាប់។ លុះមកដល់សម័យអង្គរ ការគោរពប្រតិបត្តិចំពោះទេពអង្គនេះ​​ ក៏នៅតែមានដូចគ្នា បើទោះបីនៅសម័យនោះ ខ្មែរយើងគោរពព្រហ្មញ្ញសាសនា (និកាយសៃវ) និងព្រះពុទ្ធសាសនា(មហាយាន និងវជ្រយាន) ជ្រាលជ្រៅយ៉ាងណាក៏ដោយ។

————

Parashurama is one of the many avatars of the Hindu deity Vishnu. He is known as the warrior-Brahmin, whose primary weapon is an axe held in his hand. During the early phases when the Vaishnava sect was widely and intensely venerated by the Khmer people, the worship of Parashurama was similarly active, evidenced by the stone sculpture of Parashurama discovered at Phnom Da. Even during the Angkorian period, devotion to this deity persisted, despite the profound reverence the Khmer held for both Shaivism (a branch of Hinduism) and various schools of Buddhism (Mahayana and Vajrayana) at that time.

អត្ថបទដោយ៖ ម៉ង់ វ៉ាលី